Zapalenie zatok przynosowych: przyczyny, objawy i leczenie

Zapalenie zatok przynosowych (ZZP) to schorzenie, w którym dochodzi do stanu zapalnego błony śluzowej nosa i zatok. Objawia się przede wszystkim niedrożnością nosa, wydzieliną ściekającą do gardła, bólem twarzy oraz zaburzeniami węchu. ZZP może występować w postaci ostrej (krótkotrwałej) lub przewlekłej (utrzymującej się ponad 12 tygodni).

Przyczyny zapalenia zatok

Główne czynniki wywołujące ZZP to infekcje wirusowe i bakteryjne, a także zaburzenia strukturalne nosa, które utrudniają odpływ wydzieliny.

• Ostre zapalenie zatok przynosowych (OZZP): Najczęściej spowodowane wirusami, takimi jak rynowirusy, wirusy grypy czy adenowirusy. W rzadszych przypadkach (0,5–2%) infekcja ma charakter bakteryjny, wywołany przez Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, lub Moraxella catarrhalis.
• Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych (PZZP): Może wynikać z nawracających infekcji, reakcji alergicznych, nieprawidłowości anatomicznych (np. skrzywienia przegrody nosa) lub stanów zapalnych wywołanych przez grzyby.

Czynniki ryzyka obejmują alergie, astmę, mukowiscydozę, pierwotną dyskinezę rzęsek oraz przewlekłą ekspozycję na substancje drażniące, takie jak dym tytoniowy.

Objawy zapalenia zatok

Rozpoznanie ZZP opiera się na obecności co najmniej dwóch objawów, w tym jednego z głównych:

1. Główne objawy:

   • Niedrożność nosa.
   • Katar przedni lub ściekanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła.
   • Ból lub uczucie rozpierania twarzy.
   • Zaburzenia lub utrata węchu.

2. Dodatkowe objawy:

   • Drapanie w gardle i chrypka.
   • Kaszel, zwłaszcza w nocy.
   • Gorączka, szczególnie w ostrym bakteryjnym ZZP.
   • Ból głowy, gardła lub ucha.
   • Halitoza (przykry zapach z ust).

Objawy przewlekłego ZZP zwykle są mniej nasilone, ale utrzymują się przez długi czas z okresami zaostrzeń.

Rozpoznanie

W większości przypadków diagnozę ustala się na podstawie objawów klinicznych. Dodatkowe badania, takie jak endoskopia nosa czy tomografia komputerowa (TK), są konieczne w przewlekłym ZZP, szczególnie w celu wykluczenia powikłań lub nowotworów. Rynoskopia pozwala na ocenę obecności polipów, wydzieliny ropnej lub obrzęku błony śluzowej.

Przebieg choroby

Ostre zapalenie zatok wirusowe zazwyczaj ustępuje samoistnie w ciągu 7–10 dni, a poprawa może być zauważalna już po 48 godzinach. U niewielkiej grupy pacjentów (0,5–2%) rozwija się nadkażenie bakteryjne. Przewlekłe zapalenie charakteryzuje się remisjami i zaostrzeniami, a jego całkowite wyleczenie jest trudne.

Leczenie zapalenia zatok

• Ostre wirusowe ZZP: Leczenie objawowe obejmuje środki zmniejszające obrzęk błony śluzowej (np. krople do nosa z ksylometazoliną), leki przeciwbólowe (paracetamol, ibuprofen) oraz nawilżanie nosa solą fizjologiczną lub hipertoniczną.
• Ostre bakteryjne ZZP: Wymaga antybiotykoterapii w przypadku ciężkich objawów lub braku poprawy po 10 dniach. Najczęściej stosuje się amoksycylinę lub amoksycylinę z kwasem klawulanowym.
• Przewlekłe ZZP: Terapia zależy od przyczyny i nasilenia objawów. Stosuje się kortykosteroidy donosowe, leki przeciwhistaminowe (w przypadku alergii) oraz irygacje nosa solą fizjologiczną. W ciężkich przypadkach konieczne może być leczenie operacyjne, takie jak funkcjonalna endoskopowa chirurgia zatok (FESS).

Powikłania zapalenia zatok

Choć rzadkie, powikłania mogą być groźne i obejmują:

• Powikłania oczodołowe: Zapalenie tkanek oczodołu, ropnie, a nawet utratę wzroku.
• Powikłania wewnątrzczaszkowe: Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, ropień mózgu.
• Powikłania kostne: Zapalenie kości i szpiku.
• Zakrzepica zatoki jamistej: Groźne powikłanie z wysoką śmiertelnością, wymagające intensywnego leczenia.

Kiedy zgłosić się do lekarza?

Wizyta u lekarza jest konieczna w przypadku:

• Utrzymujących się objawów ponad 10 dni.
• Nasilającego się bólu twarzy, gorączki powyżej 38°C lub obrzęku powiek.
• Podejrzenia przewlekłego zapalenia zatok lub wystąpienia powikłań.

Zapalenie zatok to powszechna, ale często nawracająca dolegliwość. Wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie pozwalają na szybkie złagodzenie objawów i zapobiegają powikłaniom. W razie wątpliwości skonsultuj się z lekarzem.